NAZAR-I MÜSAMAHA ve MÜSAMAHAKÂR

Dinlerin ve milliyetlerin birbirlerine daha hoşgörülü bakması, davranması ve yaklaşımda bulunması konusunda çeşitli önderlerin söylemleri, söylevleri ve girişimleri zaman zaman kamuoyuna yansımakta olup zaman zaman da toplumsal karşılıklar bulmaktadır. Lakin genellikle birbirlerine karşı söylemlerinin aksine içten içten bazen de açıktan açığa tavır koyma ya da karşı durma hatta yer yer husumet göstermeler de yaşanmaktadır, maalesef. Yani ve hülasa “ya sev ya terk et” sürekli nöbettedir. Herhangi bir memlekette hâkim din ya da hâkim milliyet ekseriyet ve temsiliyetlerine bakarak ya da güvenerek diğerini kabul ediyor görünmekle birlikte tebarüz ettirilerek küçük kardeş hatta üvey kardeş muamelesine tabi tutmaktadır. Bu müsamaha durumunun gerçek ya da turistik manada yoğun kardeşlik duyguları ifade eden tezahürleri yok mudur? şüphesiz vardır.

Benim tanıklık ettiğim en azından müsamaha ortamının tesisine dair önemli örneklerden birisi Mardin Midyat kentin girişindeki kavşağın düzenlenmesinde refüjdeki göbek üstüne inşa edilen heykel nasıl bir kente geldiğinizi anlatıyor. Kare kesitli bu dikitin bir tarafında Müslümanlığı simgeleyen Cami, bir tarafında Hristiyanlığı simgeleyen Kilise, bir tarafında Ezidiliğin simgesi Tavuskuşu ve hepsinin ortak noktası Türkiye haritası ise bir tarafında. Bunu kimin akıl ettiği, kimin yaptığı kadar kimin yaşamasına da izin verdiği çok önemlidir, bu manada seçilmiş ve atanmışların hoşgörü ve sabırlarını takdir etmek gerekir. Gücü elinde bulunduran atanmışların iki dudağı arasından çıkacak bir söz sükûneti bozabilir ama yapmıyorlar esasen de yapmamaları görevleri gereği olmalıdır. Bu müsamahanın sınırlarının daha da artması dileğimi bu vesile ile tekrarlıyorum. Bu dikit yörenin dini ve sosyal ortaklaşmasının adeta bir özetidir, bana göre…

Buna benzer bir müsamaha merkezi görüntüsünde bir mekân daha vardır canım yurdumda… Kudüs’te bulunan halinden ilham alınarak Antalya Belek’te inşa edilen ve “Dinler Bahçesi” olarak bilinen, üç farklı dini anlayışı bir arada sunan, kuruluşu ile hoşgörü ve saygı duymayı amaçlayan Cami, Kilise ve bir Sinagogdan oluşan adeta “medeniyetler buluşması” faslından inşa edilen mabetlerdir. Lakin bulunduğu yer itibari ve ayrıca havayolu bağlantıları da göz önüne alınınca sosyal ve kültürel olmaktan ziyade turistik amacı öne çıkmaktadır sanki…

Burada görüldüğü üzere ya bulunulan yer itibari ile çevredeki etkin dini ya da milli görüşler ya da dünya genelindeki temsiliyetleri ve hâkimiyetleri düşünülerek temel alınarak organizasyonlar hazırlanmıştır.

Şimdi ise son seyahatimde Tataristan’ın başkenti Kazan’da gördüğüm ve tamamlandığında büyük kitleleri kapsayan ya da kucaklayan 16 dinin ibadethanesinin bulunduğu “tüm dinler tapınağından” bahsetmek istiyorum. Bu dini yapılar kompleksi, Kazan’dan yaklaşık 10 dakikalık mesafede bulunan “Eski Arakchino” köyünde bulunmakta ve an itibari ile içine girilmesine izin verilmemektedir. Rehberimizin bize verdiği detaylar arasında, Tatar yerel sanatçı ve hayırsever İldar Khanov ve ailesi tarafından 1994 yılında başlatılan proje halen yapım aşamasında olup mezkûr hayırseverin 2013 yılında vefatı üzerine yapım faaliyetleri son derece yavaşlamış görünmektedir. Tüm dinlerin eşit olduğu inancına sahip Khanov bu eşitliğin tümünün ibadethanelerini tek çatı altında toplanması ile daha yüksek bir ahenk yaratacağı görüşündeydi. Yine rehberimizin verdiği bilgilere göre kompleksin içinde başta Khanov olmak üzere diğer Tatar sanatçılara ait bir hayli değerli ve bol miktarda resim ve heykel bulunmaktadır. Esasen Khanov bir ressam ve mimar olarak bilinse dahi aynı zamanda bir heykeltıraş, bir folklor uzmanı ve de bir meditasyon uzmanı olarak şifa dağıttığına inanılan bir muhteremdir. Meditasyon faaliyetleri genellikle alkol ve uyuşturucu bağımlılarını gözeterek yapıldığı için önemli bir miktarda taraftar da bulmuştur etrafında ve yine anlaşıldığı kadarı ile bu taraftarların önemli bir kısmının mezkûr mabedin gelişmesi ve geliştirilmesi ve de tamamlanması adına hatırı sayılır bağışlarının da olduğu beyan edilmektedir. Halen aktif bir mabet ya da dini merkez olmasa bile turistik ve kültürel bir merkez gibi durmaktadır. Khanov’un sağlığında aynı zamanda kendisinin sihirli dokunuş ya da müdahaleleri olduğuna inanan kimseler tarafından çok daha yoğun ziyaret edilmekte iken bugün artık hayatta olmayan planlayıcısının yokluğunda bir kültürel ve turistik destinasyon olmaktan öteye geçememektedir. Esasen içerisini görememiş olsak ta dışarıdan da renkli mozaikler ve süslü vitray pencereleri ve kubbeleri ile dikkat çekmektedir. 

Diğer taraftan yine anlayabildiğim kadarı ile de, Ortodoks inanca sahip yerel yöneticiler ile iyi iletişim ve ilişkilerin oluşturulamadığı ve bu yüzden kompleksin geleceği konusunda bir takım karamsar yaklaşımların olduğu da belirtilmekte olup belki de faaliyetlerinden men edilmeye kadar gidilebileceği söylenmektedir.

Mezkur dini kompleks esasen fotoğraflarında görüldüğü gibi heybetli değil şüphesiz lakin yüklendiği mana ve misyon açısından oldukça önemli ve büyük bir yer kaplamaktadır bence… Kolay iş mi, bu kadar farklı dini görüş ve anlayışı ki bunların bir kısmı yüzyıllar boyunca birbirlerine karşı canhıraş saldırılar düzenlemiş ve adeta hayatı kana boğmuş olsunlar ve sen onları burada en azından inşai manada barış içinde temsil ettir.

Tüm dinler tapınağı fikri insana ilk bakışta dünyamızın acil ihtiyacı olan “barış” için bir umut veriyor olması açısından ve insanlığın geleceği adına iyimser bir havaya bürünmesi adına ruhumuzda bir bahar havası estiriyor bir süreliğine de olsa. Sonra gerçeklere dönüyorsun, bir tarafta dünyanın en güçlü ülkelerinin savaş makinesi NATO ve cüzlerinin ve dahi onu dünyada demokrasinin teminatı gören destekçilerinin aldıkları pozisyonlara bakıyorsun, birden karabasanlar basıyor. Yine de biz umalım ki; burası ve benzer yerler mezkûr dinleri ve takipçilerini birbirlerine dolayısı ile insanlığa bağlı unsurlar yapar ve birlikte savaşmadan yaşanılabilecek dünya yaratmalarına bahane teşkil eder. Umarım bu yer diğer dinleri birbirine bağlı olarak yaşayabileceklerine inanmaları için başkalarını etkiler ve ilham verir.

ÇEŞME’Yİ KENDİNE DERT EDEN OSMANİYE’Lİ

Avusturya’da yerleşik bir arkadaşım var esasen kendisi Adana’dan son operasyonlar ile de il yapılan Osmaniye’den olan ve şimdilerde maalesef aramızda olamayan Ufuk Çelikkıran arkadaşımın kardeşidir. Ufuk ile birlikte yürüdüğümüz yol nedeniyle MKÇ ile de bir hayli fazla ortak tanıdığımız dolayısı ile de anımız bulunmaktadır. MKÇ, yani Mustafa Kemal Çelikkıran, sportif faaliyetlerin her birisinden nasiplenmiş birisi ise de kendisi için futbol gerek oyuncu, gerek teknik adam, gerek yönetici, gerekse de şimdilerde hakem olarak hep önde olmuştur. 

Şimdilerde kendisine “ne haber hakem” dediğimde de şaka yollu “hooppp küfür etme bak” der. Hala yönettiği maçlar ertesinde yaptığımız muhabbetlerde, Canım Yurdumdaki maç yönetimlerinin stresleri ile oradakileri kıyaslamasını istediğimde, tarafımıza ne kadar tur bindirildiğini görerek mütemadiyen üzülerek görmekteyim. İşte futbolun sadece bir oyun olduğunun genel manada kabulü ile “gazozuna maç bile olsa kaybetmemeliyiz” kültürünün ahfadı olmanın dayanılmaz ve katlanılmaz farklarıdır tüm bunlar. İşte bu kaybetmemeliyiz kültürü ne yazık ki zaman içinde yetki ve karar sahiplerinin “başarı esas ve bu uğurda her şey mubah”  bataklığına sokmuştur. Sonra neden şike bu kadar yaygın hale geldi diye ahlar vahlar döşeniriz, neden rakiplere bu kadar tahammülsüz olduğumuz için dert yanarız, vs. vs… Neyse konumuza marş marş tekrar…

MKÇ; Altınordu kulübümüzün düzenli olarak organize ettiği ve çeşitli kategorilerdeki oyuncuların katıldığı turnuvalara, bazen yönetici olarak takım getirir, bazen de hakem olarak turnuvalarda görev üstlenir. Bu manada da bakılınca bir Altınordu taraftarı olarak kabul edilmelidir ve kendisi de bunu gizlemez. Mezkûr turnuvalar kapsamında biriktirdiği olabildiğince sıradışı, komik lakin her birisi ders niteliğinde anılarını bizlerle paylaşır iken zaman zaman aşırıya kaçan öğretmen edası tavırlar takınıyor olması da naturasına ve meşrebine çok da münasip şeylerdir, bu arkadaşımızın. Her şeye rağmen hayata biraz daha hoşgörülü yaklaşıyor olması adeta bir komedi gösterisinin bir aktörüymüş gibi yaşıyor olması, kendisinin son derece ciddi konuları bile bu üslup ile değerlendirmesi görünen o ki kendisini ziyadesiyle zinde kılıyor. Kebapçıda birlikte yemek yediğimiz ve dönem itibari ile Çiçek Sepeti” uygulamasının yazılım sorumlularından bir arkadaşa “sepetçi” diye takılması hatta sürekli tekrarlaması ve ilk kez görmesine rağmen onun da MKÇ’ye büyük bir sabırla katlanması muhteşem idi.

Gezer yani gezgindir lakin sadece gezmez gözlemlerde bulunur sadece gözlemlemez gözlemlerini de paylaşır, paylaştığı gözlemleri üstüne bizlerle değerlendirmelere de başlar, yorumlar alır bunlara uygun yeni yaklaşımlar gösterir. Günceldir aynı zamanda. Günü takip eder, dünü hatırlar, kıyaslar ve yorumlar. Sadece bu kadar mı, fotoğraflar, kısa filmler çeker, bunları işler yer yer üstünde oynar. Bazı tarafları itibari ile de karikatürize eder. Teknolojiyi aklı ve kabiliyeti ölçüsünde deyim yerinde olursa dibine kadar kullanır. Ciddi fikri devşirmeler yanında komik sonuçlar da elde eder. Kısacası hayata ziyadesiyle bağlı, neşeli, ciddi ama sulu, sulu ama ciddidir, bir bakıma…

En son İstanbul’da bir araya geldiğimizde, Bostancı’da “Adana kebabını” oldukça başarılı yapan bir yerde kebabı rakı eşliğinde götürdüğümüz o günde cebimde o gün sahilde okuduğum Lev Troçki kitabı üstüne “Troçkist” diye lakap takılmış bir arkadaşımız üstüne ciddi ciddi geyik muhabbeti de yapmış idik. Gerçi artık mezkûr muhteremin de “Troçkistliği” adeta duyuna kalmış olmasına rağmen yiğit lakabı ile anılmaya devam etmektedir. Son dönemde gelişen öteki dünya planlarından etkilenme modası uyarınca yeni usul ve yöntemler geliştiren mezkûr arkadaşımız bu yeni yolda bile muhalifliği terk edememiş görünmektedir.

Esasen o gün, bir araya gelme amacımız benim üniversiteden okul arkadaşım, kendisinin ise mahalleden arkadaşı olan ve hiç kesintisiz görüşmeye devam ettiğimiz Esat Mahmut Çağlayan’ı ziyaret etmek idi. Şimdilerde artık aramızda maalesef olmayan Esat arkadaşımız, dönem itibari ile melun ve meşum hastalık karşısında büyük bir direnç göstererek ciddi bir mücadele yürütmekte idi. Niyetimiz Esat’ın bu büyük mücadelesi sırasında destek olup moral yükseltmek idi lakin buluşmaya gelmeyince, kendisine telefon ile ulaşıp durumu soralım dedik ve korkunç gerçek karşımıza dikildi, artık bu kabil ziyaret ve misafirlikler kendisi için olanaksızlaşmış. Ve de ne yazık ki birkaç ay sonra kendisini kaybettiğimizi öğrendik, çok üzüldük. Esat, benim hem üniversite, hem de Medrese-i Yusufiyye’den arkadaşım olup adeta tırnaklarıyla hayata tutunmanın ve var olmanın bir numunesi idi. Esat ile bir dönem çalışmış olduğu “Adana Kemal Matbaası” grevinde grev gözcülüğü yaptığı zamanlarda bazı akşamlar grev çadırına gider destek olurduk, orada içtiğimiz bir bardak sıcak çay eşliğinde ettiğimiz memleket muhabbetlerini düşündükçe, hatırladıkça halen heyecanlanırım. Bu vesile ile tekrar bu genişlikte anımsadığım o günleri ve artık aramızda olmayan Esat Mahmut Çağlayan’ı saygı ve minnetle anıyorum. Yıldızlar yoldaşı olsun.

Mustafa Kemal Çelikkıran, en son görüştüğümüzde bana Avusturya Wien ve Manchester United kulüplerinin kendisine hediye ettiği berelerden birer adet getirmişti. Bana getirdiği bu bereler hala sakladığım değerli hediyelerdir. Mustafa için, geçen haftalarda yazdığım bir yazıda, bulunduğu Avusturya’da halen aktif olarak sportif faaliyetler içinde olduğu beyanı ile bir dönem Avusturya Futbol federasyonu Başkanlığı ile bir dönemde Ulaştırma Bakanlığı yapmış bir muhterem ile inziva günlerinde küçük bir futbol kulübünü yönettiklerini ve ünlü milli futbolcu Prohaska ile uzun uzun futbol muhabbetleri yaptıklarını belirtmiştim.

İĞDİŞ EDİLEN KENTLER

Kentlerin şekillenmesi bulundukları coğrafi konum (rakım-dağ-ova-deniz-göl), iklim, demografik yapı, ticari ve stratejik konumlara göre gerçekleşmiştir. Örneğin, bir liman kenti naturası gereği bir ticaret ve bağlantı noktası olması itibari ile çok farklı millet ve bölgelerden gelen insanların uğradıkları, uğraştıkları, eğleştikleri, yaşadıkları, gelip geçtikleri yerler olması itibari ile gemi yanaşma, bağlama, emtia depolama, pazarlama, yükleme boşaltma, gümrükleme faaliyetleri için uygun yapılar ve düzenekler ile teçhiz olmuş iken mezkûr faaliyetin muhataplarının çalışma, barınma ve konaklama, yeme içme eğleşme gibi ihtiyaçlarını karşılamaya uygun yapıların bulunması kaçınılmazdır. Buna mukabil kervan yolları üstünde menzil noktalarına denk gelen yerlerdeki şekillenme ise kervanın konaklaması, yeme içmesi ve güvenliği temelinde organize olmuşlardır. Dolayısı ile her kent kendine uygun biçimde organize olur iken yerleşik insanı da bu minvalde bir yaşam tarzı tutturur, kenti de bu yaşam tarzına göre planlar ve organize eder… Sonraları, Ademoğlunun evrimi gereği gelişen ticaret, ulaşım, yönetsel gerekler, oluşan kültür kentlerin yeni ve gelişen fonksiyonları vs ile kentler büyür gelişir, değişir ya da dönüşür… İşte bu; çok uzun yıllar içinde adeta damıtılarak gelişen kentlerin yapısı kentin bugünlerde çok algılanmayan hatta önemsenmeyen karakterini oluşturur. Mesela gezdiğimiz medeni ülkelerin kentlerinden bahsederken, “200 yıldır kaldırımları aynı kaplama” ya da “ya bir arabanın geçemeyeceği sokaklara bile dokunmamışlar” ya da “yol kaplaması ortaçağdan kalma” gibi sitayiş dolu sözler etmekteyiz doğru ve haklı olarak. Lakin kendi topraklarımızda aynı özeni göstermemekteyiz ya da gösterememekteyiz. Hülasa, gâvurun koruma ve kollamasına ve de restorasyonuna alkış çalarken, kendi değerlerimize de son derece insafsız ve ölçüsüz kılıç çalmaktayız. Haksızlık da olmasın biz de şu koca ve fani dünyada yalnız da değiliz, benzerlerimiz bir hayli fazla…

Bakın bu yıkıp yerine yeni lakin kendi aklımız ve ufkumuz ölçüsünde bir şeyler yapma kültürü yenilerde oluşmuş değildir. Daha önce de yazdım, Osmanlı Hanedanı, gelişen yeni ihtiyaçlar neticesinde İzmir Limanının korunması ve deniz trafiğinin denetlenmesine yönelik, bugünkü Narlıdere Sahilevleri bölgesinde bir kale yapımı gündeme gelir. İlgili Paşa görevlendirilir, İzmir’e avdetine müteakip, incelemeler sonrası gözüne, İzmir’in ilkçağdan kalma tiyatrosunun kesme taş blokları ile Okluk Kalesinin bakiye taşları takılır. Sonrası malum, yıkılır ve mezkûr kale inşa edilir. Paşanın tasarrufu bu yönde olmuştur, yetki, sorumluluk ve güç kendisinde olunca, gerisine ne hacet… Bugün bu bir rezalet denilebilir lakin bugünden geriye bakınca, o gün için güç kullanma, yetki kullanma, delegasyon vs gibi nedenlerle son derece makuldür değil mi… Sonraları çalıştığım Türkmenistan’da Türkmenlerin sık tekrarladığı bir söz var; bilenler bilir, “Türkmen bina yıkma ile adam sevme” konusunda uzmanlaşmıştır. Neyse konumuz bu değil şüphesiz lakin davranış modelimizin benzeşme ve kesişme noktaları da önemlidir, diye düşünmekteyim.

Nedir bu yıkma iştahının sebebi acaba? Hala neden yıkıyoruz? Yahu be arkadaş, kabul etmesem bile şu binalarınızı, şu yollarınızı yeni imara açtığınız bölgelerde yapsanız da kendinizi mutlu etseniz, olmaz mı? Daha iyisini yapacağız, diye yıkıyorlar, hem de kendilerine ne tür fikri vehmetseler de sonuç değişmiyor, o da, bu da… Ve “kırk bir kere maşallah” faslından her birinin de müthiş izahları var, nerdeyse seferberlik ilan edesi geliyor adamın. Kimisi sanatı içine tükürülecek bir faaliyet faslından tayin ile, kimisi modern anlayışa aykırılığı yüzünden, kimisi yıkılacak kadar tehlikeli bulunması bahanesi ile ama her birisi oturduğu makamın gücü suyu hürmetine ses çıkarılmadan izlenmektedir. Kimisi yol açıyorum, açacağım uğruna ormanları yok ederken, kimisi birkaç asırlık evlerin katline fermanı timsah gözyaşları ile karşılayarak lakin sonuç hiç değişmeden coğrafyanın, doğanın, arkeolojinin, tarihin hülasa kentin belleği ve karakterinin değişimine sebebiyet vermektedir.

Mesela; kim mantıklı ve makul gerekçeler ile Çeşme’nin güzel ve estetik olmamakla birlikte kent kimliğini, kişiliğini ve karakterini yansıtan ya da oluşturan hatta pekiştiren yapıları sayılabilecek, “Buz Fabrikası ve Deposunun”, “Küçücük ama Çamlık Senar diye anılan Cezaevinin”, “Güçlendirilmesi mümkün olan ama göz ardı edilen 16 Eylül İlkokulunun”, “Ilıca Turban otelinin” yıkılmasını savunabilir, bilemiyorum. Duyduğum kadarı ile de şimdi sırada “Namık Kemal İlkokulu” varmış. Muhteşem yanlış demekten başka kelam bulamıyorum. Şüphesiz vardır savunucuları ki muhtemelen de sayısal olarak çok fazladırlar. Lakin konuya sayısal çokluk karar verme hakkı doğuruyor iddiası ile bakılırsa, gelinen nokta da burası olur ve sürpriz olarak değerlendirilemez işte. Ve yine maalesef bu gözler gördü ki, büyüklerimiz istedikleri yapıları güçlendiriyor istemedikleri yapıları da tasnif dışı kabulü ile yıkılmasına ferman eyliyor. Hani bir de denilmiyor mu ki, 1999 depreminden sonra girişilen “Deprem Güçlendirme Projelerinden” beklenilen ve arzu edilen sonuç alınamamıştır, gülüyorum, çünkü bu kabil ihalelerde ne yazık ki maksat dışı işler ve imalatlar yaptırılmıştır. Neyse…

Evet, kent sosyolojisi dolayısı ile de mütenasip oluşan yapılaşma ve şehir planı kapitalizmin etkisi ile olumsuz gelişmektedir şüphesiz ama bir de matah bir şeymiş gibi kurbağa misali kapitalistleşmeye özenen yerlerde durum daha da beter… Kapitalizm kentlerin önce demografisini sonra sosyolojisini sonra ekolojisini sonra da kent planını en sonunda da tüm hayatı mahvetmek gibi bir zillete sahiptir. Basitçe, yıkacak yeniden yapacaksın ki yaklaşık 400 sektör bu işlerden nemalanacak, durum bu…

Yıkım sadece hedef binaların yok edilmesi ile de kalmıyor ki, insanların hatıraları, anlatılanların karşılıksız kalması, fotoğrafların yabancılaşması gibi sonuçlarda doğuruyor… Biz eskiye yani oluşan kent kültür ve karakterine sahip çıkarak, korumaya ve kollamaya ve restorasyona önem vererek yeni durum ve fonksiyonlara göre kentimizin organize edilmesini beklemekteyiz.

Evet, anlıyor ve kabul ediyoruz, kentler, değişen mühendislik, mimarlık, planlama ve tasarım yaklaşımları, değişen politik, kültürel ve ekonomik ilişkiler ve yeni oluşan ihtiyaçlar dolayısı ile gelişen inşaat teknolojilerinin de çok büyük tesirleriyle mütemadiyen dinamik bir durum sergiler. İtiraz yok bu değerlendirmeye lakin yeni diyoruz değil mi o zaman gidin yeni yerlerde uygulayın sizi mutlu ve memnun edecek şeyleri.

ÇOK YAŞA MUTLAK BARIŞ

Başta; hedef kaynakların beleşe ele geçirilmesi, muktedirlere endüstriyel manada yeni pazarlar açılması ya da elde edilebilmesi, ucuz iş gücü temini olmak üzere daha birçok haksız ve ahlaksız neden ile yine başta ABD ve avenelerinin yarattığı savaşların ve sonuç itibari ile de insan kıyımının unutulmaması için dünyanın tüm kıtalarından çocukların bağışladıkları bozuk paralarla Japonya Devleti tarafından ürettirilen ve her yıl Eylül ayında ABD’nin adeta bir kurumu haline gelmiş Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda çalınan çanın üzerinde, “Çok Yaşa Mutlak Barış” yazısı bulunmaktadır. Neden böyle yazar da, her üye de çan çalınırken saygı ile durur da, yine bu ahlaksız yöntemi sürekli sıcak tutarlar, geniş manada kendi dışındakilere ve dar manada da kendi içlerinde lakin kendilerinden olmayanlara karşı sürekli bu savaş halini anlamak olanaksız. Şüphesiz temsil ettikleri rejimler ve manzumeleri açısından yapılan analizler ile konuyu anlaşılır kılmak mümkündür objektif olarak lakin konunun duygusal açıdan anlaşılır tarafı yoktur. Esasen savaşların nedenleri anlaşılsa bile kabul edilir tarafı da katlanılabilir tarafı da yoktur.

Dünya kaynaklarının sömürülmesini amaçlayan başta ABD ve AB tarafından üretilen ve yürütülen politikaların acımasızlığı ve kaynak daralmasına paralel acımasızlığın daha da artmasına tepki olarak sömürüye ve baskıya direnen unsurların artmasının yarattığı ortamlarda savaş, katliam ve soykırımlar ne yazık ki yaşanmaktadır. Emperyalizmin ve yeni sömürgeciliğin yarattığı bu talan ortamının varlığı göz ardı edilerek, talep edilen barış ve demokrasinin de anlamı kalmamaktadır, anlaşılamamaktadır. Uyuşmazlıklara, sömürüye karşı duruşlara, emperyalizmin kendi ekonomik gerçeklerinden ötürü adaletli olması ya da en azından hoşgörülü olması, anlaşmazlıklara barışçıl ve adil çözümler araması gibi bir şık hiç olamamaktadır ve de bu düzen sürdüğü sürece de olamayacaktır. Emperyalizm ve jandarması ABD’nin başta olmak üzere tüm uluslararası ve ulusal ortakları, uyuşmazlıklara, anlaşmazlıklara, adaletli ve barışçı çözüm taleplerine karşı, tüm dünyada silahlı güce dayalı baskı, şiddet, savaş ve yok etme yöntemlerine, sömürünün devam edebilmesi adına devam edecektir. Salt bu yüzden; barış, demokrasi, eşit ve adil paylaşım, sömürüye karşı durma, insan hakları söylemi; Emperyalizm ve jandarması ABD’nin başta olmak üzere tüm uluslararası ve ulusal ortakları tarafından hoş görülmeyecek ve yok edilecektir.

Ekonominin askerileştirilmesinin hızla tırmandığı dünyada, başta Ortadoğu, Asya, Afrika ve Güney Amerika olmak üzere önemli bir bölümünde ve hem de ülkemizde çeşitli biçimleri ile savaş ve çatışmalar ne yazık ki devam etmektedir. Savaşa, şiddete ve silahlı güce dayalı bu vahşi politikalara itiraz ederek, Dünya Halkları için Barış ve demokrasi, insan hakları talep ve söylemi ise, ne yazık ki bu toz duman savaş çığırtkanlığı içinde muktedirler tarafından sürekli en sert şekilde bastırılmaya devam edilmektedir. Savaşların ve sömürünün faturası dünyanın yoksul halklarına kesilirken, her yıl yüzbinlerce ölüm yaşanırken, yüzbinlerce insan sakat kalırken, milyonlarca insan yerini, yurdunu, köyünü terk ederek mülteci konumuna düşerken, Kadın ve çocuklar tecavüze uğrarken, açlıkla mücadeleden ötürü yüzbinlerce insan ölürken; başta ABD olmak üzere emperyalistler konforlarını arttırmakta ve yerel ortakları arasından her yıl onlarca dolar milyarderleri mevcutlarına ilave olmaktadır. Savaşa yapılan yatırımlara bakarak, dünyamızın barıştan ne kadar uzak olduğunu söylemek çok kolaydır, bu anlamda başta ABD’nin askeri üretimlerine ve bu üretimlerin alıcılarına bakarak dehşeti görmek mümkündür. Dünya ülkelerinin toplam savaş giderleri, askeri harcamalar bazında yaklaşık 2 trilyon dolar olarak açıklanmakta olup, bunun 600 milyar doları savaş makinesi ABD’ye ait olsun, hadi gelin bu ortamda barıştan bahsedin de göreyim sizi. ABD eğitimine 65 milyar dolar, sosyal güvenliğine 10 milyar dolar tahsis ederken, jandarmalık görevi için bu rakamın yaklaşık 10 katını harcıyor da, Rusya, Çin ve Hindistan onlardan aşağı kalıyor mu, kocaman bir hayır.

Bugünlerde; içi ve anlamı boşaltılarak, hani yurtta sürekli iç düşman yaratma fobisinden ötürü asla tesis edilemedi, ama cihanda bugüne kadar lafta da olsa sahiplenilen tarafını; “suya sabuna karışmama” denilerek önemli ölçüde değer kaybına neden olundu ya, işte bu kelamın gereği olmak üzere “yurtta sulh, cihanda sulh” politikasının gerçek anlamı ile şiar edinilmesinin, etkin kılınmasının önündeki tüm engellerin kaldırılması için ne gerekiyorsa tüm samimiyetle yapılması gerekmektedir. Denilebilir ki Atatürk bu lafı bu manada, şu manada söyledi, yahu bi durun Allahaşkına, de ki sizin dediğiniz gibi, de haydi siz barışı mutlak kılın… Ama eleştirideki maksat savaşı savunabilmenin ahlaksız vasatını oluşturmak olunca, her türlü bükülebiliyor kelamlar. Evet, bugünün anlamına uygun düşmesi adına; dünyanın her neresinde olursa olsun, yürütülen savaş, baskı ve saldırıları insanların şiddetle kınamaları gerekmektedir ki, aymaz muktedirler yavaş yavaş kendilerine ve politikalarına çeki düzen versinler. Başta, ABD’nin Irak’ta, Libya’da yürüttüğü işgal ve savaşlar olmak üzere, tüm dünyadaki saldırı ve savaşların bir an önce durdurulmasını, ama demeden, şu tarafı da gözden kaçırılmamalıdır demeden, kayıtsız şartsız talep etmelidir insanlar, yoksa savaşla eşanlamlı hale gelmiş eşbaşkanlıklarıyla gurur duyanları destekleyerek barıştan yanayım denilmesine kargaların bile gülmesi kaçınılmazdır. Tarih boyunca savaş çözüm olarak en son sırada yer alırken, 21. yüz yılda, aferist (işbirlikçi), oportinist (fırsatçı), egoist (bencil), popülist (kendi çıkarları için halktan yana görünen) siyasetçilerin yönetime gelmesi ile savaş ilk seçenek olmuştur. Dünya artık, bilge adamların çözümlerini değil, ayakkabısının arkasına basan mahalle kabadayılarının yumruklarının hüküm sürdüğü, korkunun egemen olduğu bir gezegene dönüşmüştür.

Evet, içinde bulunduğumuz zaman itibari ile “inanılmaz şekilde barış ihtiyacı” bulunmaktadır. Peki, barışa bu kadar ihtiyaç var iken neden bu kadar savaşsever ekipler tarafından yönetilir dünya, inanılır gibi değil… Hem de savaş kadar büyük yatırımlara, büyük kıyımlara, büyük yıkımlara hülasa her şeyin kaybedilmesi uğruna savaş tercih edilir, son derece kolay ve ucuz erişilebilen “barış” söz konusu iken… Savaş kutsayıcılardan, kin ve nefret üretenlerden, kendi ve benzerlerinden ziyade kim varsa beğenmeyen, eleştiren, dışlayan ve ötekileştiren muhteremlerden behemehâl kurtarılmalıdır Dünya… “Barış zamanında savaşa hazır olunmalıdır” umdesini öne süren zavallılar kendi çocuklarının ve torunlarının geleceğini karartmaktadır ama maalesef ki farkında değillerdir.

İnönü’nün güzel bir anısı ile bitirelim. Hani meşhurdur anlatılır ya, kendisine sitemde bulunan çocuğun savaş döneminde kendilerini aç bıraktığını söylediğinde “evet haklısın ama babasız bırakmadım” cevabı önemsenmelidir. İnönü ve küçük çocuk böyle bir diyalog kurmuşlar mıdır? Bu birilerinin uydurması mıdır? Bilemem lakin çok güzel ve anlamlı bulduğum bir diyalogdur.

KORKU

Her yiğidin belki de hiç birimizin muaf tutulamayacağı bir meydan okumamız vardır, hani meşhurdur ya; “Ben hiçbir şeyden korkmam” ya da “Allahtan başka hiçbir şeyden korkmam”… Bunun böyle olmadığını kişi kendi iyi bilir lakin ikrar etmez… Aksi takdirde, bazılarının, mezarlık yanından geçerken ıslık çalması neyin alametidir diye sorarlar adama… Resmi damgalı zarftan, resmi yazıdan, resmi kişilerden, doktordan, dişçiden, bekçiden, jandarmadan, gümrükçüden, belediye zabıtasından, uçaktan, dolmuş şoföründen, karakoldan, hükümet dairelerinden, vergi dairesinden, cinden, periden korkanların varlığından, bahsedince, o başka savunmalarını kimler bilmez ki… 

Şüphesiz herkesin korkuları vardır, olması da normaldir çünkü korku son derece insani bir durumdur. Kişisel ve nevrotik korkular üstüne konuşmayı konunun uzmanlarına bırakarak ilerleyelim. Biz yaratılan toplumsal korkudan korkmak ve günlük hayatımıza yansımaları üstüne yoğunlaşalım istiyorum. Toplumsal korkuların yarattığı bu duygu ve davranış bozuklukları ve yaratacağı tonlarca olumsuzluk vardır. Bana göre toplumsal korku ile haddinden fazla yüklenmiş insanın özgürlük ve bağımsızlık hissiyat ve yetilerinin külliyen körelmiş ya da kaybolmuş ve de ikircikli olması kaçınılmazdır. Bu kabil muhteremler, sürekli ve kesif bir tereddüt durumu yaşarlar, tereddüt ruh hali ise sadece koruma içgüdüsünün güçlü olmasına hizmet eder. Sadece kendisini koruyacak bir ruh hali ile teçhiz muhteremin faaliyetleri, iaşe ve ibate ve de iane üçlüsü içine sıkıştırılmış olur. Hani her asker muhteremin en az bir kere tekrarladığı ve herkesin de bildiği lakin açıktan söylemesinin hoş karşılanmadığı bir tekerleme vardır. Ben kendim bu lafları art arda dizebilecek kadar şair ve mizah sahibi birisi değilim, ben de bir yerlerden dinledim hatta tekrarladım, “kep ile potin arasına sıkıştırılmış, karnı bulgur pilavı ile doldurulmuş, dayak ile uslandırılmış, …” diye uzayıp giden… Maazallah geleceğimizi şekillendireceklerin böyle olmasını kimse istemez değil mi?

Hemen hatırlanacaktır; 1986 yılının bir soğuk döneminde, artık aramızda olamayan büyük usta ve tiyatromuzun 4. “kavuklusu”   Ferhan Şensoy’un Orta Oyuncularının bir tiyatro gösterisinden sonra, oyunda Nazi subayı ve SS rolündeki oyuncuların oyun elbiseleri ile İstiklal Caddesine çıkarak, gelip geçenden kimlik sorarlar. Üstelik de bu kimlik sorma işlemini yarı Almanca yarı Türkçe yaparlar; “kimlik bitte”. Neredeyse her kimlik istenen kişi, “neden soruyorsun, neden kimlik istiyorsun, sen kimsin, sen de kimliğini göster” gibi gayet medeni tepki ve talepler sunmadan ilaveten de üniformalara hiç dikkat etmeden itirazsız kimlik beyan ediyorlar.  

“Dış zorlamalar çok güçlü olmasa dahi, insanın kendisini iradesizce köle haline getirmesinin nedeni korkudur. Korku, bu nedenle, ideal bir egemenlik aracıdır. İnsanların korkusuyla ordular kurulmaktadır. Korkan insan (ne kadar saçma ve canice de olsa) verilen bir emre kolay kolay karşı gelemez çünkü emri veren, onun için, üstesinden gelinemez bir otorite olmaktadır.” Yazar Dieter Duhm “Kapitalizmde korku” adını verdiği kitabında böyle bir tespit yaparak “milgram deneyleri” sunumunu yapmakta ve deneyin “Amerika’da yapılan bu deney dizisinin temel sorusu şu olmuştur. Otoriter bir kişi, diğerine, üçüncü kişiye vücutça eziyet etmesi ve onu yaralaması için emir verirse ne olur?” temelini vaz etmektedir. Deney enteresan… Lakin sonuçlar daha enteresan, deneklerin üçte ikisi kendilerine emir verildi diye, bir başka insanın vücuduna onun bilincinin yok olmasına kadar elektrik vermekten geri durmamıştır. Merak edenler deneylerle ilgili detaylı bilgileri başkaca kaynaklardan edinebilirler. Sonra insanoğlu merak ediyor, Nazi toplama kamplarında insanlar üstünde vahşice yapılan çalışmaların nasıl gerçekleştiğini… “İnsanlar arasında, ilişkilerimize korku ve gizli düşmanlık sokan mesafeden tekrar tekrar söz etmiştik. Korkuyla düşmanlığı birbirinden ayırmak mümkün değil.”

Canım Yurdumda uzunca bir süredir tam da bir Goebbels taktiği gereği tekrarlanan, “Sermaye korkaktır, ürkektir” edebiyatının doğru olma ihtimali nedir sizce, bence sıfır. Bilakis sermaye her zaman, her yerde korku yaratılmasından nemalanmıştır, nemalanmaya da devam etmektedir. Bunun izlerini sürmek isteyen her muhteremin tereddütsüz okuyabileceği bir çalışmadır mezkûr kitap. Esasen burada tam bir ters köşe penaltısı gibi bir durum da söz konusudur. Hem müsebbip ol, hem de mağdur rolü kes. Hele yabancı sermayeye gelince konu daha da katmerli nakledilir kulaklarımıza. Kendisinin yaratılmasında başat rol aldığı motivasyonundan neden korksun ki, değil mi?

“Kapitalizmde korku” adını verdiği kitabında Dieter Duhm şöyle bir tespit yapıyor; “Dürtülerin bastırılmasıyla üretilen korku ve güvensizlik herhangi bir biçimde dengelenmek zorundadır. Dengeleme için esas olarak iki yol vardır. Mesleki becerililik ve tüketim… Dürtülerin baskı altına alınması, ezilen bireyde bir saldırganlık gizil gücü yaratır; bu gizilgüç, sistemin iç ve dış düşmanlarına karşı kanalize edilerek, kapitalizmin çıkarları için doğrudan kullanılabilir… Dürtülerin bastırılması sistemin parçasıdır. Bir baskı sistemi olması sıfatıyla kapitalizm, dürtüleri bastırma ve korkuyu sürdürme ya da onlardan vazgeçme gibi bir seçeneğe sahip değildir. Ama böyle bir seçenekle karşılaşsa bile bunlardan vazgeçmeyeceği açıktır; çünkü dürtülerin bastırılması da, korku da kendisine nihai hizmetler sunmaktadır”.

Aynı kitaba, bir giriş yazısı yazan Aziz Nesin; “Özetlersek, insanın korkudan korkuya karşı moral yapısını koruması;

·       Kendini korkutan güçle uyum sağlayarak

·       Ona boyun eğerek

·       Onunla özdeşleşerek

·       Ya da büsbütün edilgin kalarak “hiçbirşey etmemek” yollarıyla sağlanabiliyor.” diyerek harika tanımlamalar yapıyor. 

Korku bir tek şeyle yenilir: Bilgi ve mücadele. Korku bilgi ve mücadele ile yenilir, yenilmesine de, “ben cahilin ferasetini tercih ederim” diye üniversite hocası postunda olanlar olmaz ise.

“TARİH DİRENİYOR” ve BAKAN DA DİRENİYOR

ODTÜ denilince, öncelikle nitelikli üniversite fikri düşünülse de, Canım Yurdumun bu yüzakı kuruluşu olarak, esasen “devrim” başta olmak üzere, özgürlük, hak ve adalet mücadelesinin zirvesi akla gelir bence. Bakmayın siz YÖK ile birlikte yok ettiklerini zannetmelerine, onun geçmişinde, üfürükoloji yerine üretilen pozitif bilim, yapılan test ve deneyler, Canım Yurdumun esenliği ve refahı için yazılan raporlar ve tezler vardır. İşte bu yüzden “muhalif” diye lanse edilir sürekli. Evet, müesses nizamın zapt-u raptına itiraz ise, direniş ise, muhalefet ise söz konusu olan, doğrudur.  Oysaki muhalif sıfatı ODTÜ’yü muhalif göstermeye çalışanların tutumudur ki, onlar ODTÜ’yü muhalif gibi gösterirken esasen pozitif bilime, muasır medeniyete, özgürlük talebine muhaliftirler ve bahsine dahi katlanamazlar. Büyük usta Nazım Hikmet’in bu muhteşem betimlemesini kendilerine bayrak edenlerin muktedirler tarafından kabullenmesi zaten hiçbir zaman beklenir değildir.

Onlar ümidin düşmanıdır sevgilim,

Akar suyun,

Meyve çağında ağacın,

Serpilip gelişen hayatın düşmanı.

Çünkü ölüm vurdu damgasını alınlarına:

– çürüyen diş, dökülen et -,

Bir daha geri dönmemek üzre yıkılıp gidecekler.

Ve elbette ki, sevgilim, elbet,

Dolaşacaktır elini kolunu sallaya sallaya,

Dolaşacaktır en şanlı elbisesiyle: işçi tulumuyla

Bu güzelim memlekette hürriyet…

Gecikmeli de olsa, yazar Yalçın Bürkev tarafından, yaklaşık 100 ODTÜ’lü akademisyen, çalışan ve ağırlıklı öğrencilerinin anı ve değerlendirmelerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulan,  

“ODTÜ Tarih Direniyor” isimli kitabı okuyorum, adeta canım yurdumun son 70 yılının tarihi resmigeçidi gibi… ODTÜ üzerinden memleketi anlama sanatı… 

“Kuruluşunda ABD rolü” başlıklı değerlendirmesi ile meslek büyüğümüz ve öncümüz ve ilk rektör yardımcısı olan Uğur Ersoy, her daim müthiş anlatımlarından birini daha gerçekleştiriyor. “ODTÜ fikrinin doğması ise ilginçtir. Charles Abrahams diye birisi uzman olarak İmar Bakanlığı’na geliyor. Adamın en büyük şikâyeti Türkiye’de o zaman hiç şehircilik uzmanı olmaması. Bulvar Palas’ta bir bakanlık yetkilisiyle yemek yerken, adam diyor ki, “ben Birleşmiş Milletler’den bir fon çıkarmaya çalışayım, bir şehircilik okulu kurulsun burada.” Yandaki masada ise Vecdi Diker adama kulak misafiri oluyor, masaya geliyor ve diyor ki, “Kusura bakmayın, konuşmanızı duydum. Niye küçük düşünüyorsunuz?”. Vecdii Diker Karayolları’nı kuran adam, mühendis. Müthiş bir hayal gücü var ve aynı zamanda da icraatçı. Türkiye’de daha sonra otomotiv sanayini de kuran adamlardan. “çok zor bu dediğiniz” falan diyorlar, o da diyor ki, “zoru başarmak lazım. Her branş olsun. İdari İlimler Fakültesi de olsun, – o zamanlar İdari İlimler Fakültesi yok- Türkiye’de, işte şu fakülte, bu fakülte olsun.” Bazıları hayal olarak görüyor bunları o zamanlar. Fakat bunlar Amerika’ya gidiyorlar. İlginç bir adam var, senatör Harold Stassen, aslında akademisyen.” diye ODTÜ fikrinin ortaya çıkışını anlatıyor. Hatırat ve değerlendirme yazısı bir hayli uzun, ilgi duyanlar kitabı temin edip tüm detayları okuyabilirler. Hülasa, ODTÜ bir ABD projesidir, lakin ODTÜ Akademisyenleri ve öğrencileri yerli ve milli yaparlar hem de siyasi tüm karşı çıkışa rağmen. Derken, 27 Mayısta bir askeri darbe olur, memleket “deray” edilmiştir. ODTÜ de bundan nasiplenir haliyle, her şeye rağmen darbeciler ODTÜ’ye ilk defa, denilebileceği kadar, yerli ve milli bir rektör atarlar, Turhan Feyzioğlu yeni rektördür artık. Ancak bir gün ağızdan mı kaçıyor yoksa bilinçle mi söyleniyor bilinmez, lakin yeni rektör Feyzioğlu laf arasında, “Beyler ben buraya ne görevle geldim biliyor musunuz, burayı olaysız kapatmak için” dedikten sonra “ama burayı gördükten sonra buranın bir numaralı savunucusu olacağım” diyor bu yaşanan süreçte üniversiteyi Türkiyelileştiriyor.

Kapatmak için kendisini kim görevlendiriyor acaba, kim atıyorsa değil mi? Kim atıyor, darbeciler değil mi? Peki, kapatıyor mu? Hayır, tam tersine gelişmesi ve genişlemesi ve de kökleşmesi için ufak tefek sapmalar dışında yoğun çaba sarf ediyor.

Tekrar Uğur Ersoy’un anlatımına dönelim. “Kampüsü inşa etmek en önemli problemdi o zaman. Araziyi (şimdiki ODTÜ KAMPÜSÜ) istimlak etmişiz, o hazır ama bir türlü bir şey yapılmıyor. O sırada Ankara’da bir şeker fabrikası yapılıyordu, tam bitmek üzereyken ihtilal olmuş. Devlet Başkanı (Cemal Gürsel) beyanatında “bu şeker fabrikası ne kadar lüzumsuz bir şey” deyince, Feyzioğlu hemen “burayı bize versinler, üniversite burada kurulsun” dedi, çünkü binalar hazırdı. Biz karşı çıktık. Ama Feyzioğlu kararlıydı, Cemal Gürsel ile konuştu. O da destekledi, bütün bakanlar şeker fabrikasının devriyle ilgili kararnameyi imzaladılar ama Bayındırlık Bakanı Mukbil Gökdoğan reddetti. Düşünün ihtilal hükümeti başkanı Cemal Gürsel istiyor ama bakan imzalamıyor. Ne amaçla imzalamadı hiçbir fikrim yok. Ama iyi ki de olmadı.” 

Evet, nereden nereye… Güçlü, kudretli, kudretine ters düşülemez denilen Devlet Başkanına karşı çıkılıyor, istemesine rağmen kararname imzalamayan bakanlar bile oluyor. Artık, dediğimizi yapmıyorlar iddiası ile bakan ve bürokratlar görevden alınabilir hale gelmiş iken, eski çok kötü idi iddiasıyla hor görülen Canım Yurdumda, bu yaşananların önemi büyüktür… Evet, Devlet Başkanı bile olsa, zati akıl, vicdan ve öngörü ve de kamu yararı adına muhalif karar alınabiliyor kültürü biraz geriye gidince görülebilir Canım Yurdumda… İlgililer bilir, yazılan bir yaşanmış olay vardır. Mustafa Kemal Atatürk; bir gün Milli Eğitim Bakanına bir not gönderir, “gelen bu 2 fakir çocuğu, uygun göreceğiniz, parasız yatılı bir liseye kayıt ettirin”, Bakan behemehâl yardımcısına talimatı aktararak, “bu iki çocuğun evrakını alınız ve Haydarpaşa Lisesi’ne PARALI yatılı olarak kaydını yaptırın, her ikisi için de üçer yıllık paralı yatılı makbuzlarının veli ve ödeyen hanesine Atatürk’ün ismini yazarak bana getiriniz” gereğini yapar. Bakan işlemi müteakip bir not ile durumu Atatürk’e iletir ki not şöyledir, “Muhterem Atatürk, Yaver Bey’le göndermiş olduğunuz iki çocuk hakkında emirlerinizi aldım. Ancak, arkasında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve Cumhurbaşkanı Atatürk gibi biri bulunduğu için; bu çocukları fakir ve kimsesiz olarak kabul etmeme, hem yasalarımız, hem de mantığım izin vermedi. Bu nedenle her iki çocuğun da kayıtlarını emirleriniz gereği Haydarpaşa Lisesi’ne PARALI yatılı olarak yaptırdım. Çocukların üçer yıllık okul taksitlerine ait makbuzları ekte takdim ediyorum…” Aaa, şimdi biri çıkar da yahu bu tam bir atmasyon derse de, belgelendiremeyeceğim için fazlaca itiraz edebileceğim bir durum değildir. İlaveten, direnmiş midir direnmemiş midir, bilemem hatta önemsemiyor ve ilgilenmiyorum da esasen de denilmemiş olsa bile yaşandığı tevatür edilen hikâye dönemin meşrebine de çok uygun düşmektedir.

İşte, mezkûr kitap ve bana daha başlangıcından itibaren öğrettikleri, anlattıkları, düşündürttükleri, hatırlattıkları… Her daim muktedirlerin hedefi olmuş, her elini kolunu sallayıp gelenin öğrencisi olamadığı bilahare de sınav sorularını hazırlayanların ya da çalanların sinsice girmesinin düzeneğini kuran 12 Eylül faşist darbecilerinin yol vermesi nedeniyle okulu bir türlü sulandıramadıkları da herkesin malumudur. Öğrencisi olmadığım lakin öğrencisi olanlara da alkış tuttuğum şanlı ODTÜ böyle bir maziye sahiptir. Şimdilerde, YÖK elinde, kanununa istinaden yok edilmeye çalışılsa da bu kere öğrencilerinin sahip çıkması ile direniyor.

ÖTK – TEKDER – MYOÖDDER

Canım Yurdumun demokrasi okulları babından “yüzakları” diye sıralanacak öğrenci teşkilatları sıralanırsa iftiharla ODTÜ-ÖTK’dan bahsetmek faziletli bir görevdir, benim için. ODTÜ her ne kadar ABD ve yerli takipçileri DP liderlerinin iştiraki olarak gündeme geldiyse de kuruluşu, gelişimi ve yaşananlara yönelik mesleğimin de önemli öncülerinden biri olan Uğur Ersoy Hocanın “ODTÜ Tarih direniyor” adlı kitapta anlattığı üzere planlananların aksine bir gelişim ile yine aynı kitapta yayınlanmak üzere bir makale kaleme alan Akın Atauz’un deyişi ile “Eğitim tarihimizde bir ray değiştirme arayışı” olarak öne çıkmaktadır. İşte bu ahval ve şeraitte yola koyulan kervan, ülkenin dört bir yanından gelen öğrencilerin fikri ve vicdanı özgür toplum yaratma hedefini önlerine koymasını müteakip, akademik, demokratik ve özgür üniversite taleplerinin öne çıktığı bir talepler manzumesi oluşturmuşlardır. İşte bu gaye için 1976 yılının başından itibaren ODTÜ öğrencilerinin, öğrenci mücadele geleneğinin öncüllerinden devri mirası olarak geçmişi geleceğe taşıma gayreti ve ardıllarına layıkı ile aktarabilme adına, çağdaş ve özgür üniversite anlayışının hayata geçirilmesi hedefi ile Öğrenci Temsilcileri Konseyi (ÖTK) oluşturulmuştur. Şüphesiz bugün artık kötü örnek diye gösterilen o dönemki görece özgür ve demokratik Türkiye’nin de bir teyidi manasına gelen hukuki ve siyasi ortam ifadesi idi tüm bunlar. Öğrenciler bu maksada matuf her akademik yıl içerisinde seçtikleri temsilciler vasıtası ile yönetimin her kademesinde değişik yetki kullanıp etkiler yaratan güçlü bir demokratik ortam yaratmışlardı. Sahip olunan özellik, yapı ve gayeleri açısından ÖTK demokratik katılım ve temsiliyet açısından dünyadaki örneklerine ve gelişmelere bakılınca mükemmel bir örnek sayılmaz ise de mükemmel öğretici bir demokrasi okulu olmuştur, bana göre.

Toplumun en dinamik ve bağımsız kesimi gençliğin, mezkûr demokrasi okulundan elbette devşireceği önemli deneyimler ve birikimler olacaktır. Bu yüzden bile bazılarının her türlü karalama yapmasına rağmen ODTÜ-ÖTK inanılmaz bir değerdir Canım Yurdum için… Diğer bazı üniversitelerde de ODTÜ’deki kadar gelişmiş olmamakla beraber benzer yapılanmalar zaman zaman görülmüştür. Toplumun dinamik demokrasi ve özgürlük talebi ve takibi açısından her daim öncüleri ve temsilcileri sayılabilecek bu örnek nüveler Canım Yurdumun “muasır medeniyet” seviyesine ulaşma hedefinde önemli rol üstlenmişlerdir. Lakin ve ne yazık ki, her türlü demokratik hareketin ve nihayetinde gelişmenin düşmanı darbeler burada da devreye girer, 12 Eylül 1980 faşist darbesi ile bir rüya daha inkıtaa uğrar, ardıllarına müthiş ve büyük miras olarak kayda geçirerek. Şüphesiz ki “aklın orantısız kullanımı” konusunda toplumun en dinamik ve en yetkin kesimi gençlik bu üretimleri yaparken “ABD’nin çocukları” da buna mukabil derslerini iyi yapıp buralardan dersler devşiriyorlardı, netekim, YÖK ile bu çabaları sonsuza kadar YOK edebileceklerini hesap eden bir hamle yaptılar. Tam tamına YÖK; “bir deli bir kuyuya taş atar kırk akıllı çıkaramaz” dayatması oluşumudur.

Diğer taraftan, Canım Yurdumun özgürlük ve demokrasi beşiği olması çabası ile yanıp tutuşan toplumun zapt-u rapt edilmesi gayesine matuf Teknik Öğretmen Okulu gerici, yobaz ve faşist işgal altında iken direniş ve mücadele meşalesi yakan ve TEKDER çatısı altında benzer hedef için bir araya gelmiş önemli bir gençlik kitlesi de vardır ve bugünden bakınca da ne kadar önemsenirse önemsensin yetmeyecek değerdedir.

Şüphesiz ki bunlar bu ülkenin yüzakı insanlarının yetiştikleri birer kurum olmanın ötesine geçmiş ve tarihteki yerlerini almışlardır ve ben bunları dinlediklerimden hatırladığım kadarı ile biliyorum. ODTÜ-ÖTK yönetim kurulu ilk başkanlarından ve sonradan bizimle hem yönetici hem de arkadaş ilişkisi olan ve iznini almadığım için adını yazmak istemediğim bir muhterem ile bizim okulda benzer yapıyı hayata geçirebilir miyiz diye bir hayli kafa yorduk hatta “Öğrenci Temsilcileri Konseyi” gibi biraz da dayatma bir yapı ile Fakülte Yönetim Kurulu toplantılarına bile katıldık. Özellikle de bahsetmem gereken bir derneğimiz vardı ki sadece okula değil tüm Çukurova’ya özgürlük ve demokrasi arayışlarında öncülük etmiştir. Derneğimiz, MYOÖD-DER, bir öğrenci dayanışma derneği olarak demokratik, katılımcı, özgür, özerk üniversite yolunda faaliyet göstermiş olmanın yanında dönemin baskıcı yönetiminin despot yüzünün teşhiri amaçlı faaliyetlerde yürütmüştür. Artık 12 Eylül faşist darbesi ile geriye hiçbir belge ve hatırat bırakamamış olan bu ve benzeri kuruluşların sözel tarihi dışında bir şey yoktur ne yazık ki… Şimdi kimde gördüğümü hatırlayamadığım, 1978 mezunları için düzenlenen bir yıllık gördüm. Mustafa Kemal Atatürk’ün “Bursa Nutkundan” birkaç paragraf ile 1 sayfa, büyük bir Atatürk resmi ve “Devrimler yalnız başlar ama devrimin bitişi diye bir şey yoktur” sözü ile 2. Sayfa düzenlemesi bilahare okulun geçmişi, sonraki sayfada da “mücadelemiz” başlıklı duyuru ile öğretim ve yönetim kadrosu arkasından da mezunların tanıtılması içeriği ile nihayetlenen bir yıllık. Güzel ve anlamlı bir hatırat…

Mücadelemiz başlıklı sayfa; “Demokratik bir mevzi, antifaşist bir kale olarak yükseliyor bugün Müh. Yüksek Okulu ve bu güç bu potansiyel yükselen mücadelemizle daha bir artacak, daha bir perçinlenecek.” diye başlıyor. Okulun sadece kendilerine ait olduğunu ilan eden bir avuç destekli güç karşısındaki analiz ise “okulun bu duruma gelmesindeki en büyük hata yine bizlerdeydi, dağınıklık, başıbozukluk sürüp gidiyordu aramızda ve hayat bizlere birbirimize güvenmeyi inanmayı tek bir yumruk olmayı öğretti” şeklinde olup birlik ve beraberlik gereğinin altı çiziliyordu. Hele bir yerde yaratılan ve yaşatılan iç savaş koşullarının anlatılmasını müteakip bugün hala içimizi yakan Ali Osman Beydilli ve Güven Bilgili adlı arkadaşlarımızın kahpece katledilmelerinin anlatılması var ki, katledilen diğer arkadaşlarımız içerisinde “yıllık basım yılına” denk gelenler olarak “unutulmayacaklar”  olarak kayıt altına alınmıştır.

Evet, çalışmayan okul tuvaletleri, ara sıra yanan kaloriferler, saati belli olmayan hatta bazen olan bazen olmayan belediye otobüsleri, başka üniversitelerden gelen hocaların uçak saatleri nedeni ile gerçekleşmeyen dersleri, bir türlü bitmeyen laboratuvar binası, sosyal olamayan kantini vs vs hayhuyları içinde bir öğrencilik.

“Ayrılırken” başlıklı son satırlardan ise; “dostlar kazandık, unutulmayacak. Beraberce acı, tatlı günler geçirdik hep anımsanacak… Dünya denilen tiyatro sahnesinin daima barış, kardeşlik, mutluluk dolu olması, hepimizin bu sahnenin başarılı oyuncuları olması dileğimizi yineleyerek hoşçakalın diyoruz” denilerek yeni sayfaların açılacağı müjdesi verilmiştir. Bu vesile ile “Üniversite yolumuzu hayatımızın yolu” yapan, başta okulumuz ve dayanışma içinde olduğumuz arkadaşlarımız ve bu uğurda bizleri kesintisiz destekleyen yakınlarımızı ve halkımızı daima saygı, minnet, himmet ve hikmet ile anımsayacağız.

HAYIT ÇALI AĞAÇLARI

Çeşme’nin yerel tarımsal üretimle döndüğü günler, yöre insanının en önemli geçim kaynağı tarım ve hayvancılık, üretilen ürünlerin taşınması, saklanması, korunması gibi maksatlara matuf en önemli gereçler ise, sepet, köfün, keletir ve sele vs. gibi olup, gerek malzemesi, gerekse de emeği yerelden temin edilmektedir. Hatırladığım ve bakiyesi de yer yer halen mevcut hayıt çalı-ağaçları ile kargı (kamış) bitkileri, her derede ve Allah vergisi beleş vaziyette hiçbir katkı ve emek ihtiyacı duymaksızın yetişmekte olup ihtiyaç sahiplerinin emrindedir. Tanıklığım, gerek Çeşme Akarca Deresi gerekse de Çiftlik Deresi yerleşim yeri dâhil tüm dere boyunca mezkûr bitkilerin tabii mecrası. Böyle olunca, ihtiyaç da, sepet, köfün, keletir ve sele ise bir de bunu örecek mahir zevata sahipseniz, mesele kalmıyor. Şimdilerde, plastik mamullerin revaçta olması, kapitalizmin kullan at türünden poşet dayatması, kolaylığı ve ucuzluğu erişim kolaylığı gibi sebepler ve de özellikle de el imalatlarının gerek malzemesinin temini gerekse de imalat ustalarının artık yeterince yetişmemesi nedeni ile mezkûr imalatlar pek gözde değiller. Babam Tito Yaşar, bizim bahçenin hemen yanında bulunan ve yağmura bağlı yatağı genişleyen derede yetişen neredeyse sınırsız miktarda gibi gözüme görünen hayıt ve kargıyı (kamış) Çeşme’ye ilkbaharda gelen aynı göçerlere verir, onlar da ihtiyaca uygun biçimde hayıt ve kargıları keser, onlardan sepet, köfün ve sele yaparlar ve galiba anlaşmaları gereği her yıl da bu malzemelere mukabil onlarda bizim ihtiyacımız kadar sepet, köfün ve seleyi verirlerdi. Mezkûr göçerler ile ilişkimiz sadece bu değil idi onlar aynı zamanda dereye çok yakın kayalık olduğu içinde tarım yapılamayan bir alanda bulunan ve içinde birkaç zeytin ağacımız olan tarlamıza yerleşir ve Çeşme’de kaldıkları süre içinde hep burada eğleşirlerdi. Sepet ve köfünlerin asıl karkas denilebilecek ana taşıyıcı bölümü hayıtların uygun kalınlıkta olanlarından seçilip örülür ve ara boşlukları da dolgu ve kapama malzemesi olarak da kargıların diklemesine bölünmesi suretiyle işlem tamamlanır ve taşıma kulpu ise mutlaka hayıttan yapılırdı. Kolayca anlaşılacağı üzere hayıt ağacından kesilerek kullanıma hazır hale getirilen bu esnek ve sağlam bölüm uzun süreli kullanıma haizdir.

Çiftlik Deresinin ise hemen köy çıkışında Balcı Hilmi büyüğümüzün evinin önüne denk gelen bölümünden seyrek seyrek başlar, lakin Kara Hasan lakaplı büyüğümüzün evinin önünden sonra da artık yılların da etkisi ile olsa gerek ağaçlaşmaya yüz tutan bir biçimde tüm dereyi adeta geçişe engel olacak bir şekilde kaplardı. Çiftlik Deresi şimdilerde ıslah edilen yerinde lakin serbest ve yağış rejimine bağlı zaman zaman da yağışa bağlı ciddi artışlar gösteren bir biçimde yine şimdilerde kurulan Pazar yerinin oradan geçmektedir. Giritli Ovası denilen tarım arazilerinin bulunduğu bu alana da ulaşım, bu derenin içinde oluşan ve zaman zaman derenin daha doğrusu suyun durumuna bağlı değişen bir patikadan gerçekleşirdi. Bu dere ile ilgili daha önce de yazdığım üzere her Çiftliklinin anlatabileceği anıları vardır. Dönemin yağış rejiminin yoğunluğu nedeni ile bol miktarda deresi olan Çiftlik’in en meşhur ve büyük deresidir. Şimdilerde bile yağışların şiddetli olduğu anlarda çok ciddi bir su geliri vardır, Ovadan Denize doğru.

Hayıt çalı ağaçları kendiliğinden yetişen kuru iklimlerin hüküm sürdüğü yerlerde dere yataklarını tercih eden bir bitkidir. Hayıt, Mayıs ve Haziran aylarında mor mor çiçekler açar, müthiş güzel görüntüler oluşturur hele yoğun bulundukları yerlerde bu çiçeklerle oluşan görsel şölen bana göre muhteşemdir. Gerçi yer yer pembe ya da mavi renkli çiçeklerine de rastlanır. Hayıt’ın küçük küçük olan meyvelerinin yaşından ayrı, kurusundan ayrı farklı farklı biçimlerde hazırlanarak tedavi amaçlı kullanıldığını çok duymama rağmen ne ailem ne de bizzat kendimin böyle bir tecrübesi olmuştur. Bitkinin, gerek tohumlarından, gerek yapraklarından ve gerekse de köklerinden elde edilen öz, krem, parfüm yapımında kullanılmaktadır diye duymaktayım. Lakin mor renkli çiçeklerinin, baskın olmayan hafif ve hoş kokusu müthiş bir keyif ortamı yaratır idi benim için hala da öyle, bulabildiğim yerlerde gider aralarında zaman geçiririm.

Hayıt çalı ağaçları küçük yapraklı bir bitki olup tohumlarının tıpkı karabiber tohumları gibi koyu kahverengi olması ve tadı ve kokusunun da benzerliği nedeni ile birbirine karıştırıldığı söylenmektedir. Memleketin geldiği nokta itibari ile de bu benzerlikten istifade ediliyor mudur sorusuna hayır demenin mümkün olmadığı da yeterince sarihtir. Gerçi yine doğru hatırlıyorsam karabiber bitki tohumları azıcık daha etli olur ve tadından fark edilmesi ise biraz tecrübe gerektirir. Dünya üzerinde çok farklı formlarda çok fazla miktarda olduğu bilinen bu çalı ağaç, yaklaşık 1 mt den 6 mt ye kadar yüksekliğe ulaşabilmekte olup, ne Çeşme Akarca Deresinde ne de Çiftlik Deresinde 1,5 – 2 mt den fazla yükselenini görmüş değilim. Dere yataklarında yetişen bu çalı ağaç formunun aynı zamanda yağışın yüksek miktarlarda olduğu dönemlerde erozyona nasıl direnç gösterdiğine de şahitliğim vardır.

Hayıt Çalı Ağacından mülhem Anadolu’da yerleşim adlarının da bulunduğu bilinir. Karacahayıt, Karahayıt,  Hayıtlı,  Hayıtbükü, Ahmet Çavuş Hayıtlı vb gibi olmakla birlikte bir bakıyorsunuz “Karahayıt” adlı birden fazla yerleşim yeri çıkıyor karşınıza, enteresan. Bu kadarı bile insanımızın hayatı üstünde hayıt’ın etkisini göstermeye yeter. “Ayıt” ile de adlandırılmış kasabalar, köyler, dereler, dağlar bulunmaktadır, ilaveten… Bilindiği üzere halkımızın bir bölümü hayıt çalı ağacına ayıt demektedir.

Ancak günümüzde,  hayıt ağacıyla ilişkili kullanım ve uygulamalar azalmış ve hatta kayıt ve bilgiler bile modernleşmenin yanı sıra hayıt ağaçlarının da azalması ile birlikte yok olmaya yüz tutmuştur.  Karahayıt, hayıt ya da ayıt artık insan eli değmemiş yerlerde yaşamaya devam ediyor lakin tabiatı artık kocaman bir kupon arazi olarak görenlerin de ayak sesleri yaklaşıyor…

Hayıt’ın gerek yaprakları, gerekse tohumları gerekse de kökü üstüne sağlık açısından iyi gelir, kötü gelir gibisine ciddi miktarda bilgi sözlü ve yazılı paylaşılır ve de “aktarlarımızda” da yeter miktarda bulunabilir. Lakin bunların hangisi, hangi nedenle yararlanılması gerekendir, bilinmesi hayli zordur, tıpkı diğer bitkiler benzeri.

MUHTEŞEM BİR ANI TÜRKİYE AVUSTURYA MÜSABAKASI

Avusturya’da yaşayan ve kendisini “Çeşme’yi kendine dert edinen Osmaniyeli” olarak tanımladığım MKÇ (Mustafa Kemal Çelikkıran) ile geçenlerde muhabbet ederken çok enteresan bir anı ortaya çıktı. Mustafa; eski bir futbolcu, eski bir teknik direktör, eski bir kulüp yöneticisi ve de yeni ve yaşlı ve de halen faal bir hakem olarak futbol konusunu konuşmayı çok seviyor açıkçası, ben de kendisi ile futbolu fazlaca seviyor olmam hasebiyle bu konu üstüne çok keyifli, bilgilendirici ve eğlendirici konuşmalar yapmayı çok seviyorum, dolayısı ile bazen daha sık olsa da genellikle haftalık konuşmalar yapıyoruz.

Son haftanın konusu yine futbol idi ve bir gün bir alt küme maçına “Siyah bir gözlük ve kolumda Siyah noktalı bant ile” çıkarak bir tarafı ile farkındalık diğer tarafı ile hakemlik adına derin bir ironi yaratmak istediğini söyleyerek başladık bu sefer. Bu arada Mustafa, Avusturya’da yaşadığı köyünde, adını Tuna’ya karışan bir nehirden alan ASK Ybbs’nin (Allgemeine Sport Klup) yönetim kurulu üyesi olup eski bir Bakan ve Federasyon Başkanının başkanlığında yönetim kurulunda bulunmaktadır. Derken, yöneticilik yaptığı kendi köyünün futbol kulübünün başkanı Karl Sekanina sıra aldı muhabbetin bir aşamasında. Eski Avusturya Futbol Federasyonu Başkanlığı yapmış bu muhteremin, Kulüp Başkanlığı, Ulaştırma Bakanlığı üzerine anılar aktardı. Bu anılardan bir tanesi var ki, muhteşem. Ne kadar doğru, ne kadar şamata ben bilemem gerçi çok eskilerde bu hikâyeyi dinlediğimi hatırlıyor gibiyim ya, şimdi de yeniden anlatanın aktaranı durumundayım. 

1978 yılında Arjantin’de düzenlenen Dünya Futbol Şampiyonası finallerine katılan Avusturya, finallere katılma hakkını İzmir’de Türkiye’yi 1-0 yenerek elde etmiş. Aynı Avusturya finallerde Almanya’yı da 3-2 yenerek tarihe Cordoba zaferi diye not düşmüştür. Ekim 1977 tarihinde İzmir Atatürk Stadında oynanan maç eğer kazanılsa Canım Yurdum Dünya kupası finallerine gidecek lakin tam tersi oluyor ne yazık ki yeniliyor ve finallere katılma şansını da, taa 2002 yılına kadar erteliyor. Maçın oynandığı İzmir Atatürk Stadı, Akdeniz Olimpiyatları için yapıldığından aynı zamanda Olimpiyat Stadı, bulunduğu bölge itibari ise de Halkapınar Tesisleri olarak adlandırılmakta olup, dönemin bazı önemli yöneticileri tarafından “uğurlu stad” değerlendirilmesi nedeni ile milli maçlar için genellikle tercih edilen stad idi. Milli Takımımız da, önemli isimlerin yönettiği ve oynadığı bir takımdır aynı zamanda.           Milli Takımımız, Eser Özaltındere, Fatih Terim, Erol Togay, Erdogan Arıca, Turgay Semercioğlu, Volkan Yayım, Engin Verel, Sedat Özden, Mustafa Denizli, Ali Kemal Denizci, Cemil Turan ilk onbiri ile sahaya çıkıyor sonrasında da Gökmen Özdenak ve İsa Ertürk değişim ile oyuna dâhil oluyor, takımın teknik direktör ise Metin Türel. Ey bre gençliğimizin deyim yerinde ise tam anlamı ile “deve dişi” gibi oyuncuları ve yöneticileri ey… Peki; Avusturya daha aşağı mı? Şüphesiz değil. Kaleci Koncilia, Stoper Pezzey, Orta sahada Jara, Prohaska, forvet Krankl dönemin önemli oyuncuları. Bilenler bilir, büyük golcü Hans Krankl’ın Rapid Wien ve Barcelona takımlarındaki başarıları tartışılmaz. Mezkûr maçın tek golünü atan Prohaska ise Mustafa’nın kendisi ile muhabbetinden aktardığı ifadesi ile “hatta gol olsun diye vurmadım, vurmuş olmak içindi, bu yüzden burun vurdum diyordu. Oda gitmiş gol olmuş”. İşte böyle bir gol ile eleniyor Milli Takımımız. Yine Mustafa’nın aktardığına göre, Prohaska’nın lakabı “Schnecken” imiş yani “Salyangoz”, şimdi olabildiğince “kel” olan muhterem dönem itibari ile kıvrım kıvrım saçlarına istinaden benzediği salyangoz kabuğu gibi yani…

Bu maçın asıl hatırlanası tam bir trajikomik tarafı da vardır, belki de mezkûr dönemin bayağı bayağı “amatörce” yürütülen işlerinin bir göstergesidir de bu. Maç için Avusturya’dan yola çıkılıyor, maç için gerekli malzemeleri listeleyen, hazırlayan muhteremler kadere bakın ki “maç formalarını almayı” unutuyorlar. Dönem şimdiki çılgın hız dönemi değil tabii ki, hemen “atlayın bir uçağa formaları getirin” denilemiyor tabii ki… Hızlı düşünüp hızlı sonuç alan abiler hemen devreye giriyor, hem Türkiye, hem Avusturya formalarının “kırmızı beyaz” olması nedeniyle, Türkiye Milli Takımının antrenman formalarının, Avusturya Milli Takımının maç forması olarak kullanılmasına karar veriyorlar. Formaları getirmeyi unutan malzemeci kadrosu sabaha kadar, Türkiye Milli Takımının antrenman formalarının ay yıldızlarını itina ile teker teker söküyorlar, hazırlıyorlar. Ertesi gün, Avusturyalılar bu formaları maç forması olarak kullanıyorlar. İşin en enteresanı kazanan tarafın Dünya Kupası Finallerine gideceğinin tayininin yapılacağı bu maçın her iki takımın da aynı takıma ait formalarla maça çıkıyor olmasıdır. Maçın kazananının tescili Avusturya lehine yapılırken kazanan forma ise Türkiye formasıdır maalesef antrenman forması tabii ki. Enteresan bir tesadüf ve olay… Prohaska şamata gibi görünen bu hatıratı Mustafa ile bir muhabbetinde teyit etmiş bulunduğundan yazılmasında bir mahsur bulunmamaktadır gayri.  

Görüldüğü üzere, milli maçlar için “uğurlu geldiği” üfürüğü ile tercih edilen stadında uğurlu olmadığı bu maç ile ortaya çıkmış oluyor idi lakin kimse daha önce bu kapsamda edilen kelamları hatırlamak istemiyordu. Diğer taraftan, dönemin ve hatta bugünlere kadar uzanan sürecin dominant karakterlerinden sayılan Fatih Terim, Mustafa Denizli gibi oyuncuların sahada yer alması, bilenler için enteresan anılardır. Bir diğer enteresan hatıra ise, Metin Türel tarafından kısa bir süre önce de Fatih Terim’in kamptan kaçarak gece hayatına akmalarının karşılığı “kadro dışı bırakılmasının” bu maçta nihayetlenmesidir. O dönemin futbolcuları da, büyük bölümünün sigara, kumar, gece hayatı tercihlerini yapıyor olmalarından ötürü her yenilgi sonrası basının müstesna yer ayırdığı insanlardır. Dönemin önce Galatasaray sonra Fenerbahçe solbeki olarak epey sükse yapmış futbolcusu Erdoğan Arıca, mezkûr müsabaka için anılarında şöyle bahsetmektedir; “bir tek o Avusturya maçı işte… İzmir’de yensek, gidiyorduk. Çok önemli maç olduğu için onbeş gün kamp yaptık. O onbeş gün kamp da iyice germiş bizi, şimdi anlıyorum onu. O dünya Kupasına gitme olasılığına da şöyle inandırdılar bizi: Efes Otelindeydik, dünya küresini getirdiler, Arjantin’i gösterdiler, “işte buraya gideceğiz” dediler”… Artık öğrenmişler idi, haritada hedef ülkeyi bulunca gidilemeyeceğini, futbolun geçer gereklerinin yapılması gerektiğini… 

Son olarak ise, Mustafa Kemal Çelikkıran’ın, birlikte yöneticilik yaptığı Federasyon Eski Başkanı, eski Ulaştırma Bakanı, eski Sendika başkanı Karl Sekanina ile ilgili bir başka anısı daha var, biraz da muziplik içeren bir yaş günü kutlaması, bu anıya da bir başka defa da değinmek üzere…

İĞDELER YANI- ÇİFTLİK KÖYÜ

İğdeler yanı, eski Çiftlik Köylülerin bileceği bir yer olup bugün artık hemen yanında inşa edilen ve kanaatimce Çiftlik Köy genel yapı anlayışına yükseklik açısından hiç de uygun olmayan birkaç binadan oluşan bir otelin adı ile anılmaktadır. Mezkûr dönemde biraz köyün dışında sayılan bu alan denizin tam da şiddetli batı rüzgârlarını adeta bir koçbaşı darbesi gibi cepheden alan bir yer olması hasebiyle başkaca ağacın kolaylıkla yetişemeyeceği bu yerde 3 adet asırlık iğde ağacı bulunmakta ve muhtemelen de yakınından geçen yolu korumak adına dikilmiş görüntüsündeydiler. Ağaçlardan bir tanesi muhtemelen dalga ve rüzgâr nedeniyle adeta sırt üstü uzanmış gibi tamamen yere yatmış vaziyette bir kalın ve güçlü gövdeye sahip idi ki bizler onun üstüne oturur ya da uzanır vaziyette arkadaşlarımızla muhabbetler ederdik. Bu muhabbetler sadece gündüzleri yapılırdı çünkü akşam karanlık basınca mezkûr mahalde “şeytanların” cirit attığına inandırılmış idik. Şimdi soyadını anımsamadığım “Topuz Mehmet” diye bir büyüğümüz vardı, çok muhtemel ki ani rüzgâr çıkışı ya da ani soğuk teması ile yüzünde yine çok muhtemel ki “Facial Paralysis” denilen bir çeşit yüz felci durumuile bir olumsuzluk oluşmuş idi ve büyüklerimiz bunun “İğdeler Yanındaki” şeytanın çarpmasına delalet ettiği konusunda bizlere telkinde bulunur idiler. Sadece telkin ile kalınsa iyi inanmayanlara da “zındık” muamelesi yaparlardı. Bilineceği üzere ani soğuk teması ile yüzdeki mimik kaslarını kontrol eden sinir uçlarında oluşan hasara istinaden genellikle geçici bazen de maalesef kalıcı hareketsiz kalmalar ya da donmalar oluşur ki bazen de zaman içinde renk değişiklikleri ya da şişkin kalışlar oluşmaktadır. Bu durum sonradan öğrendiğimiz hali ile Topuz Mehmet büyüğümüzün yaşadığı talihsizliğin izahıdır esasen ve diğer taraftan da mezkûr alanın nasıl soğuk bir alan olduğunun da bilinmesi açısından teyididir. Lakin gel gör ki; dönemin karşı mahalle mukimlerinin hem sayıca fazla oluşu hem de etkili oluşu yaşanılanların izahına takla attırmaktadır. Aaa, eğer diyecekseniz ki onlar eskidendi, vallahi şimdiki durum daha da iyi olamamıştır ve görünen o ki olamayacaktır. Cahilin ferasetinin tercih edildiği günlerden geçilir iken daha iyisi beklenemez…

Bu 

“İğdeler Yanı” bizde üzerine fazla konuşulacak anılar bırakmış ve artık anılardaki yerini almış durumdadır. Şimdilerde orada eski Belediye Dönemlerinde dikilmiş birkaç iğde ağacı vardır ve nostalji yaratır hatırlatmalarda bulunur lakin o kadar işte… Eski havası yoktur ve olmayacaktır da. Eski ve eskimiş tefriki yapmadan konuları birbirine karıştıra karıştıra şöför koltuğuna oturanın gazına da gelerek yaşanan fecaatlerin önüne geçmek ne yazık ki mümkün olamıyor. Sürekli bir değişkenlik içinde kentlerimiz karakterlerini yitiriyor ama kimsenin kılı kıpırdamıyor. Şair Eşref’in deyişi misali “soğan soyulurken gözü yaşaranların” kılı kıpırdamıyor… Ne diyelim… Neyzen Tevfik yıllar önce görmüş ve tespit etmiş; “Asrın yeni bir umdesi var, hak kapanındır.” Ne diyelim; “hal-i pür melalimiz budur”. Evet; tıpkı Cem Karaca’nın “Hep bir hallı Turhallıyız, biz bize benzeriz, yüz bin kere tövbe eder gene şarap içeriz” dediği üzere “benim oğlum bina okur döner döner yine okur”… Sonuç ne oluyor, mehter marşı, bir adım ileri iki adım geri… Neyse memleketin izahı kolay değil konuya marş…

Okul dışı zamanlarımda, Ailenin faaliyetlerine katkı kapsamında bazen anneannemlerle ortak beslediğimiz küçükbaş hayvanların dolaştırılarak “otlatılmasında” başrol hep bana düşerdi. Dönem itibari ile hep söylediğim üzere insanlar “kendi yağı ile kavrulmayı” becerebilen hülasa kendine yeten ürün yetiştirilmesi ve üretimi yaparlardı. Yani her türlü gıda ihtiyacı kendi kaynaklarından temin edilir şüphesiz tamamı değil lakin tamamına yakını ya da daha doğru bir yaklaşımla yetiştirdiği ile yetinen bir haldir anlatmaya çalıştığım. Bu kapsamda her ailede olduğunun benzeri bizim ailemizde de birkaç keçi ve birkaç koyun mutlaka vardır ki her aile kendi süt, yoğurt ve peynir ihtiyacını karşılayabilsin. İlkbahardan itibaren sonbahara kadar bizim keçi ve koyunlar da yapılan tarımsal faaliyetlere istinaden ağırlıklı yaşanılan Çiftlik Köye getirilir ve Anneannemlerin sayıca her zaman bizimkilerin 4 ya da 5 katı sahip oldukları miktarda hayvan ile bir araya getirilir ve beslenirdi. Bu hayvanlar genellikle boş arazilerde serbestçe beslenmeye biz çocukların kontrolünde çıkarılır ve olabildiğince serbest otlanırlardı. Yani çobanlık bize düşerdi. Ama çobanlık o dönem de çok ciddi bir iş idi. Öyle dikkatsiz davranıp başkasının ürününe zarar verilmesi halinde sonuçları “eşek sudan gelene kadar” muamelesi ile nihayetlenebilirdi. O dönem şimdilerde aramızda olmayan Selim Ayran ve halen görüşüp muhabbet ettiğimiz Yaşar Şenkul en sık hayvan otlattığım arkadaşlarım idi yani çoban yarenler idik. Bu hayvan otlatmalar eğer “İğdeler Yanına” yakın alanlarda olursa ki sıklıkla olur idi işte dikkat ve kontrol bir kat daha fazlası ile artmış olurdu. Hemen “İğdeler Yanı” arkasında lakabı “Hovarda” olan Ali Sönmez büyüğümüze ait ve genellikle anason ve buğday dikili olan tarla bu otlatmalarda ilk ve öncelikli hedef olurdu ki şimdilerde yerinde kocaman bir otel bulunmaktadır. Hovarda Ali büyüğümüzün çocukları Hicri Sönmez ve Remzi Sönmez halen sık görüştüğüm arkadaşlarımdır. “İğdeler Yanı” akşam karanlığından itibaren şeytanların cirit attığı yer idi ya rivayete göre gel de hayvanları oraya götür. Ama imdada İslam’ın kolaylıkları yetişiyor ve oradan geçer iken koyunlara tutunarak geçersen sorun aşılıyor aman ha aman keçilere dokunmak zinhar olmaz. Koyun ne yapar denilmesin öteki dünyada da sırat köprüsünden geçişlerde insanoğlunun yegâne yardımcısı değil midir? Bu kolaylıkların kıymetinin bilinmesi en büyük erdemdir, inananlar açısından.

Derin ve tam da batı rüzgârının tos yaptığı yer olması nedeni ile çalkantılı denizi ve kenardaki meşhur iğde ağaçları ile hatıralarımızda bu kadar yer tutan bu alanın şu anda ne kadar yakın olduğu sarih iken dönem itibari ile bize o kadar uzak görünür idi inanılmaz. Yine mezkûr dönemde şose olan yolun köye doğru iğdeler geçilince artık şimdilerde yerinde yeller esen bir dere tarafından sık sık bozulduğu yolu traktör harici araçlar açısından geçilmez hale geldiği uygun yaşta olanlar tarafından gayet iyi bilinir. Şimdi yerinde “Canbaba Restoranın” bulunan yerde bir su kuyusu vardı inanılır gibi olmasa bile denize bu kadar yakın olup bu kadar berrak ve içilebilir düzeyde su olması bizim için hayvanların sulanmasında da büyük bir kolaylık sağlardı.